Je bent niet ‘af’ als je zestig bent

Oud worden gebeurt vanzelf, daar hoef je niks voor te doen. Je hebt even niet opgelet, knippert even met de ogen, en je bent zo tien, twintig jaar verder. Voor je het beseft ga je met pensioen. Maar goed oud worden, dat gaat niet op de automatische piloot.

 We leren tegenwoordig levenslang om onze beroepscompetenties op peil te houden. Om je werk beter te kunnen doen en in te spelen op veranderingen. Om relevant te blijven op de arbeidsmarkt. Maar leren we ook om ouder te worden? Elke professional heeft wel eens een persoonlijk ontwikkelingsplan moeten schrijven. Maar heb jij ook al een POP voor na je pensioen?

Wordt het geen tijd dat we ons als samenleving gaan richten op het ontwikkelen van scholingsaanbod in het goed ouder worden? Helemaal nu we massaal vergrijzen, maar tegelijk de druk om ons vitaal en inzetbaar te houden toeneemt. De Amerikaanse psycholoog Erik Erikson was de eerste die liet zien dat we niet uitontwikkeld zijn als we eenmaal volwassen geworden zijn. Ook de tweede levenshelft is een ‘ontwikkelingstaak’ waar we onze handen vol aan hebben. Je lijf hapert soms, je interesses verschuiven, de verhouding tot je naaste omgeving (familie, kinderen, vrienden) verandert. Laat dat niet zomaar allemaal over je heen komen. Want als je niks doet word je een loser. Als je dat bewust dat als een ‘ontwikkelingstaak’ op je neemt, valt er een hoop te winnen, schreef Erikson.

Je bent niet ‘af’ als je vijftig, zestig of zeventig bent. Je bent ook dan nog steeds iemand aan het worden. Je kunt doorgroeien! Zeg nooit: ‘het is mooi geweest’ en ‘het is zoals het is’. De tweede levenshelft biedt je de kans om jezelf nog een keer opnieuw uit te vinden. Je bent een beetje volwassen geworden, hopelijk. Nu gaat het erom dat je ook nog wijs wordt.

Hoe zou het scholingsaanbod in het ouder worden eruit moeten zien? Wat moet er in het curriculum? Dat je fit blijft, op je gezondheid let, verstandig eet en blijft bewegen. Dat je mentaal flexibel en nieuwsgierig blijft. Openstaat voor de wereld. En dat je je sociale netwerk onderhoudt en van betekenis blijft voor anderen. Het zijn de drie pijlers uit de theorie van ‘succesvol ouder worden’, die daar zeker in thuis horen. De honderdjarigen uit de zeven Blauwe Zones zijn er het levende bewijs van.

Ik denk ook dat een vak als zelfonderzoek en zelfkennis in het pakket thuishoort.  ‘Ont-wikkelen’ krijgt in de latere levensfase ook de letterlijke betekenis van: jezelf loswikkelen uit het vlechtwerk van routines en sociale verwachtingen waarin je in de loop van de jaren verstrikt bent geraakt. Tot de kern komen. Ontdekken wie je nu echt zelf bent. Je bewust worden van wat écht belangrijk voor je is, en waar je écht voor wilt gaan in de jaren die voor je liggen.

Is het niet vreemd dat er nauwelijks trainings- of scholingsinstituten bestaan, die je kunnen helpen dit te leren? We hebben wel de HOVO, het hoger onderwijs voor ouderen, waar je mooie cursussen uit de wetenschap kunt volgen. Maar we missen nog steeds het Hoger Onderwijs in het Wijs Ouder worden.

Dit is blog 2 in een drieluik van Frits de Lange (tot zijn pensioen in augustus 2021 hoogleraar Ethiek in Groningen). Frits is als gastdocent verbonden aan Stavoor.