‘Wat als jij straks dement wordt?’ In de kring van familie en vrienden wordt de vraag regelmatig gesteld. Mijn antwoord is steevast: ‘Ik zou het heel erg vinden, maar als er goed voor me gezorgd wordt wil ik graag tot het eind blijven leven’.
Dit voorjaar kwam een aan de overheid gerelateerde Burgerraad met een boeiende publicatie: Ouder Worden 2040. Een transformatieagenda voor een ouder wordende samenleving, waarin twintig jaar vooruit wordt gekeken. Als ik het haal ben ik in 2040 vijfentachtig. Met twee miljoen 65-plussers erbij is de kans groot dat dan het aantal mensen met dementie verdubbeld is tot een half miljoen. De kans is niet denkbeeldig dat ik daar dan ook bij hoor. Met door de ontgroening ook nog veel minder mantelzorgers en zorgprofessionals om me heen. Zal er dan goed voor me gezorgd worden?
Het mooie van Ouder worden 2040 is dat het niet alleen trends beschrijft, maar ook drie scenario’s schetst voor hoe onze samenleving er over twee decennia uit zou kunnen zien. We leven lang hoera, hoera! is het eerste toekomstplaatje, van een sociale samenleving met vitale gemeenschappen waarin we goed op elkaar letten. Er wordt goed voor ouderen gezorgd, maar je moet wel je best doen om erbij te blijven horen. Big little brother is watching you: niet roken, drinken, stilzitten en dik worden want dan loop je 40% meer kans op dementie.
Je moet zelf de slingers ophangen is een scenario waarbij de tweedeling tussen welvarende pensionado’s en arme AOW’ers nog groter is geworden. Het gaat in 2040 slecht met de economie, op zorg wordt bezuinigd en populisten domineren de politiek. Dan heb je geluk als je familie hebt die voor je zorgt. Of rijk genoeg bent om 24/7 zorg in te kopen.
In het derde scenario Leeftijd is slechts een getal doen we niet meer aan leeftijd. Een vaste pensioenleeftijd is afgeschaft. Ouderen bestaan niet, dementie is geen ouderdomsziekte maar een vervelende handicap. Zolang iedereen tot zijn laatste snik bijdraagt aan een duurzaam en groen Europa, is er geld en technologie genoeg om zorg te bieden, mocht het nodig zijn. Is er niemand voor beschikbaar? Dan volgen we er een cursus voor en leren we het onszelf.
Geen van de drie scenario’s lijkt me erg dementievriendelijk. In het eerste toekomstbeeld is de sociale druk om je leefstijl gezond te houden zo groot, dat je je een loser moet voelen als je toch dementie krijgt. Het tweede scenario is een schrikbeeld, maar niet alleen voor mensen met dementie; het is de oorlog van allen tegen allen. De samenleving in het derde plaatje lijkt in een permanente ontkenningsfase te verkeren. Als er geen ouderdom meer bestaat, is er ook geen aandacht voor een levensfase met lijden en verval. Dan liever snel dood na de diagnose Alzheimer.
Moet ik toch kiezen? Brrr… wat een vooruitzicht. Geef me dan toch die sociale samenleving maar met vitale gemeenschappen uit het eerste scenario. De sociale controle is daar sterker dan ik nu kan verdragen. Maar betekent meer naar elkaar omkijken ook niet: je wat meer met elkaar bemoeien? We zijn enorm verknocht aan de eigen regie over ons leven. Een advies of aansporing beschouwen we al gauw als een hinderlijk geheven vingertje. Maar een beetje meer moraliseren zou met het oog op de dementieprognoses geen kwaad kunnen. Let meer op je gezondheid! En zorg beter voor mensen met dementie!