Rond mijn zestiende hield ik een dagboek bij met – wat ik toen dacht – diepzinnige gedachten. Ik ben het kwijt, maar weet nog dat ik een keer zoiets schreef als: ‘het leven is te teer en te kwetsbaar om te leven. Zodra je het echt leeft, maak je het stuk.’ Een nogal wijsneuzige gedachte voor een puber, achteraf gezien. Maar het gevoel dat erbij hoorde is me altijd blijven vergezellen. Toen dacht ik vast aan het meisje waar ik van hield, de studie die ik wilde gaan volgen – als je je eenmaal vastlegt, kun je niet meer terug. Een vroege oprisping van wat psychologen tegenwoordig bindingsangst noemen. Veel twintigers en dertigers herkennen die vrees om zich definitief te binden aan een partner, aan vrienden, een baan.

Niet normaal? Onvolwassen? Nee, die angst hoort bij het leven, tot je laatste snik, weet ik nu. Ik ben dat gevoel nooit meer kwijtgeraakt. De dichter Robert Frost schreef – hij was al op leeftijd – een beroemd gedicht over The Road Not Taken: in elke definitieve keuze die je maakt, blijft een ander leven ongeleefd.

Twee paden gingen in een bos uiteen, en ik – ik had
Gekozen voor het minst gebaande pad,
En dat heeft al wat volgde toen bepaald. (vert. Arie Sonneveld)

Ik denk dat er tegen bindingsangst geen therapie bestaat. Je moet er doorheen als je niet als een zombie wilt eindigen, en het verlies, het verdriet en de rouw op de koop toenemen. Wie zielsveel van iemand houdt, wie kinderen op de wereld zet of zich in vriendschappen investeert, weet immers van tevoren: je zult verraden en verlaten worden, boos worden en bang om te verliezen. Elk echtpaar kan er op zijn trouwdag eigenlijk al van uitgaan: ooit loopt dit slecht af en raken we elkaar kwijt aan de dood.

Dan er maar niet aan beginnen? Dat was wel de remedie die de stoïcijnen in de klassieke oudheid voorschreven. Luister goed naar je eigen bindingsangst: word nooit verliefd, lever jezelf niet uit aan een ander. Emoties sleuren je in een relationeel moeras: woede, angst en passie hechten je vast aan anderen, je denkt for better maar het is for worse. Onderken de emoties bij jezelf en ga er boven staan. Je overleeft alleen door innerlijke afstand tot het leven te bewaren.

In de christelijke traditie is deze stoïsche oplossing voor levensangst nooit gevolgd. Het verhaal van Jezus is een geschiedenis van passie en overgave, van lijden aan de liefde tot de dood erop volgt. Zelfs een stijve hark als Johannes Calvijn moest weinig hebben van de ‘ijzeren filosofie’ van de stoïcijnen. ‘Gelovigen zijn geen houtblokken’ schreef hij. Alleen als je diepe smart kent en weet wat het is om bang te zijn, kun je ook uitzinnige vreugde ervaren.

De angst om je te binden aan het leven kun je alleen overwinnen met de moed om er te zijn.