Mag ik deze dans van u? | Frits de Lange

Tags

Column Beweging van Barmhartigheid.nl |6 maart 2023

Voor wie liever luistert:

Hij is zo sterk als een leeuw’, ‘voetbal is oorlog’: nieuwe ervaringen en onbekende situaties duiden we met beelden van wat we eerder meemaakten. We leven met beelden, we kunnen niet zonder. We gebruiken metaforen om de ene ervaring te verstaan in termen van een andere. ‘Dit is als dat.’

We doen het vaak zonder dat we het zelf in de gaten hebben. ‘Het leven is een strijd’, ‘het leven is theater’, ‘het leven is een wedstrijd’ – we krijgen de beelden vaak met de paplepel ingegoten. Door onze ouders, door de cultuur waarvan we deel uitmaken. Ze leggen uit wat ons overkomt, geven er betekenis aan, en sturen ons verdere doen en laten. Root metaphors, zo worden de belangrijkste en krachtigste genoemd. Kernmetaforen.

Controle

Het beeld van controle is in onze cultuur dominant geworden. Baas zijn over je eigen leven. Je niet de wet laten voorschrijven door anderen. Je eigen carrière plannen. De regie over je leven houden, zelfs tot de manier waarop we sterven aan toe. ‘Het leven is de baas spelen.’

Dat beeld stuit zo langzamerhand wel op zijn grenzen. Het lukt ons gewoon niet om de dingen naar onze hand te zetten. De oorlog in Oekraïne, de coronapandemie, het klimaat – we stuiten op grenzen van wat we in onze macht hebben. Er zijn krachten die groter en sterker zijn dan wij zelf. Bovendien: we worden er ook doodongelukkig van, van die beheersingsdrang. Want controle hebben, dat betekent ook dat je aan je omgeving het zwijgen oplegt en haar tot instrument maakt van jouw wensen. Je blijft alleen met jezelf over. Dat geldt ook voor de natuur om ons heen: zij heeft geen eigen stem meer, ze verstomt nu we haar tot ding hebben gereduceerd dat aan onze grillen moet beantwoorden.

Het leven is een dans

In mijn boek Overweldigend. Leven met wat je niet in de hand hebt (Ten Have 2023) doe ik daarom het voorstel om de oermetafoor ‘het leven is heersen of overheerst worden’ in te ruilen voor: ‘het leven is een concert’ of ‘het leven is een dans’. We kennen de muziek uit de concertzaal of het popfestival, zingen in een koor of maken zomaar een vreugdedansje in de huiskamer. We dansen en zingen in het echt niet doorlopend. Maar zie het als het beeld waarmee je kijkt naar anderen, naar de samenleving en naar de natuur om ons heen.

Laat muziek en dans model staan voor de manier waarop je in het leven staat. ‘Afstemmen op wat je overkomt’ is dan de nieuwe manier om je in de wereld te bewegen.

Niet dat ons leven alleen maar lekker rock-‘n-roll is. Het is niet altijd een feest. Eigenlijk is heel ons dagelijks leven dan goed beschouwd een dans. Een afwisseling tussen routines en onderbrekingen, die ons uit balans brengen en telkens opnieuw dwingen tot nieuwe afstemming.

Opstaan, ontbijten, naar je werk gaan, kinderen uit school halen, eten koken, omgaan met je partner, je vrienden, je buurt, je gedrag als consument, wat je stemt in de politiek, hoe je omgaat met tegenslag – het is een dagelijkse dans, zelfs als het een saaie tredmolen lijkt te zijn geworden.

Ritme

In een dans ontdek je het ritme van de beweging in je omgeving, je neemt het over, je gaat er in mee en neemt eraan deel. Je bent alert op wat er om je heen gebeurt, en op hoe anderen op je reageren. En je voegt aan die beweging een nieuwe, persoonlijke twist toe zodat er een tegenbeweging ontstaat.

In beweging zijn

‘We dansen met de wereld’ – neem dat maar zo letterlijk mogelijk. Ook al ben je – zoals ik – een hark op de dansvloer, leven is in beweging zijn, met je lijf, met anderen, met de natuur om je heen. Je beweegt, uitgedaagd door de beweging om je heen. Je bent altijd een mens in relatie, in wederkerigheid.

De wereld vraagt je voortdurend: ‘Mag ik deze dans van u?’ Die uitnodiging kan je verlokken en verleiden, maar ook soms gijzelen of pijn doen. Probeer haar hoe dan ook te beantwoorden door er een eigen, een goede vorm voor te vinden. ‘Het leven is een dans’ – die metafoor bevalt me beter dan: ‘het leven is een strijd.’