Door: Matthijs van den Broek

Volgens hoogleraar ethiek Frits de Lange is met pensioen gaan achterhaald. Blijven leren is het geheim achter een mooie en vooral lange carrière.

We moeten voorkomen dat ouderen te vroeg opbranden, was de boodschap van staatssecretaris Aboutaleb van Sociale Zaken en Werkgelegenheid maandag, toen hij bekendmaakte vier ton uit te trekken om de Work-Ability Index in te voeren, waarmee je vast kunt stellen hoeveel werk iemand kan verzetten.

Frits de Lange, hoogleraar ethiek aan de Theologische Universiteit Kampen wil nog wel een stap verder gaan. In zijn nieuwe boek De mythe van het voltooide leven pleit hij voor het afschaffen van het pensioen en voor herbezinning op ouder worden in Nederland.

U pleit voor ‘lifetime employability’. Dat is best radicaal.

‘Stoppen met werken op je 65e is een achterhaalde gedachte. Iemand van 85 nu, is even gezond en kwiek als iemand van 65 een halve eeuw geleden. Wij hebben een kenniseconomie die op informatie gebaseerd is en niet op industriële arbeid. Dus voor heel veel mensen geldt dat ze langer kunnen doorwerken. En veel mensen zullen dat ook moeten, om de sociale zekerheid betaalbaar te houden. Overal, behalve in de westerse wereld, wordt werk gezien als het basisingrediënt van een ouderenbestaan.’

Maar als je veertig jaar gewerkt hebt, is het toch tijd om lekker te gaan golfen?

‘Van de een op de andere dag is er niets meer. Veel mensen gaan dan dood, ook van verveling. Je verliest je sociale contacten, iedere structuur in je leven. Ik pleit voor een flexibel pensioneringssysteem. De grootste arbeidsdruk ligt op het moment bij de spitsuurgeneratie die arbeid en zorg voor kinderen moet combineren. Met name voor vrouwen is dat een hele klus, terwijl de zestigers en zeventigers onderbenut worden. Je moet niemand dwingen om tot zijn laatste snik door te werken, maar je kunt mensen wel inzetten op de plek waar ze op dat moment in hun levensfase goed zitten. Je kunt van een 60-jarige niet hetzelfde vragen als van een 30-jarige, maar je kunt wel iets ánders verwachten.’

Er moet dus een mentaliteitsverandering op gang komen?

‘De arbeidsmentaliteit is nu gestoeld op de paradox van de veroudering. Iedereen wordt steeds ouder, maar je wordt steeds jonger oud verklaard.

Die belachelijke Monsterboardmentaliteit: na je 40e zou je ineens oud zijn. Een waanzinnige ontwikkeling. Bedrijven moeten levensfasebewust personeelsbeleid gaan voeren. Het is heel slecht als mensen alleen maar geleerd hebben om te werken. Om mensen met plezier gemotiveerd te laten werken, daarvoor moeten ze weten wat vrije tijd is, wat scholing is, wat blijven leren is. Wil je latere levensfasen een beetje leuk doorkomen, dan moet je breed leren leven.’

Heeft de babyboomgeneratie dat gedaan, breed leren leven?

‘Vitaal blijven is iets anders dan jeugdig blijven. De babyboomers hebben die jeugdcultuur zelf uitgevonden. Ik begrijp wel dat ze daar in blijven hangen, maar dan draai je jezelf een rad voor ogen. Je lijdt op een gegeven moment onder je eigen bestaan. Je moet niet zo lang mogelijk jong willen blijven, maar je moet zo goed mogelijk vitaal oud willen worden.’

Gaan ze dat doen in een bejaardentehuis?

‘Lang is er de tendens geweest dat we af wilden van die bejaardentehuizen. Het beleid van de overheid is er nu op gericht om mensen zo lang mogelijk thuis te laten wonen. Maar als je mensen heel lang zelfstandig laat wonen, vereenzamen en verslonzen ze. Een aantal ouderen die van wanten weten, besluit om samen te gaan wonen in een woongroep. Dat zijn de happy few.

Een groot gedeelte van de ouderen die dat niet weten te regelen, zal verpieteren. Ik denk daarom dat we toch weer toegaan naar collectieve woonvormen met relatief veel individuele ruimte.’

Die seniorenstad die in 2008 in de Noordoostpolder verrijst, is dus een goed idee?

‘Rampzalig. Zo’n seniorenstad betekent een segregatie van generaties. Jongeren hebben geen idee hoe ouderen leven.

En het is heel slecht voor ouderen om geen contact te hebben met jongeren. Een seniorenstad, dat is een soort ouderengetto. Ik zou er nooit willen wonen.’

Interview De Pers 18 juli 2007 (ook in pdf)